Potosí ligt op een hoogte van 4067m en is daarmee de hoogste stad ter wereld. Een Boliviaanse mijnstad, die bekend staat om haar tragische geschiedenis. Het is moeilijk voor te stellen dat deze stad, door de grote zilver voorraden in de omliggende mijnen, ooit tot een van de rijkste en grootste steden van Zuid Amerika behoorde. Vandaag de dag is er weinig over, van deze ooit zo bruisende mijnstad. Ik heb deze stad meerdere malen mogen bezoeken en de stad blijft indruk maken. In dit artikel neem ik je mee naar de mijnen van Potosí, een mijnwerkers markt en de heerser van de onderwereld.
Potosí | Mijnen van Potosí
In de 16e eeuw ontdekten de Spanjaarden, de Potosi mijnen, in het Cerro Rico gebergte, grote hoeveelheden zilver. De inheemse bevolking werd direct aan het werk gezet en er werd begonnen met een massale exploitatie, om de opbrengsten via Argentinië zo snel mogelijk, naar Spanje te transporteren. Vanwege de hoogte was het alleen voor inheemse mensen mogelijk, om dit zware werk in de mijnen te doen. De stad werd rijker en rijker en trok mensen uit de hele wereld. Tegelijkertijd waren de werkomstandigheden in de mijnen schrijnend. Volgens cijfers zouden er miljoenen mensen in de mijnen zijn gestorven. Toen de mijnen begin 19e eeuw uitgeput raakten, bleef de stad leeg achter en ontstond er veel armoede onder de lokale bevolking.
Het huidige Potosí
Aangezien Potosí, naast de mijnbouw geen andere grote industrie heeft, leeft de stad nog steeds grotendeels van de mijnen. Dagelijks vertrekken er 15.000 mannen, naar een mijn, die eigenlijk al is uitgeput. Het erts wordt gewonnen en verwerkt tot een poeder van zink, lood en zilver. De mijnwerkers krijgen betaald voor de hoeveelheid die ze leveren en voor velen is dit de enige mogelijkheid om geld te verdienen.
Voor de eerste keer in een mijn
16 jaar geleden betrad ik als toerist voor de eerste keer een mijn in Potosí. Een heel avontuur om te mogen lopen, klauteren en abseilen in de smalle gangen en tunnels van een echte mijn. Maar tijdens een bezoek word je met name geconfronteerd met een heftige realiteit. Het is er krap, vochtig, donker, glad en je krijgt er een claustrofobisch gevoel van. Je houdt je vast aan een soort rubberen band om niet te vallen. En op die manier daal je diep de mijn in. Je zou bijna zeggen dat het een onverantwoorde actie is. Echter betreden talloze mensen dagelijks op deze manier de mijn, om geld te verdienen en hun familie te onderhouden. Onderweg kom je dan ook talloze mijnwerkers tegen, die urenlang en soms dagen werken, zonder het daglicht te zien.
Positieve verhalen
Tijdens mijn laatste bezoek bezochten we de Potosi mijnen voor een reportage waarbij we verschillende mijnwerkers interviewden. Al in de vroege ochtend is het een en al bedrijvigheid rondom de mijn. Velen gaan de mijnen in en anderen zijn druk in de weer met het verplaatsen van karren en materialen. Opvallend vind ik dat de mijnwerkers die we spreken open vertellen over hun leven en ondanks de ellende zoveel positiviteit, hoop en geluk laten zien.
“Mijn kinderen kunnen nu naar school, dat is het mooiste wat er is”. “Als ik een dag vrij ben gaan we met de familie naar het stadsplein om ijsjes te eten”.“Mijn vrouw is de beste kok van Potosí, daar bof ik mee”, “Mijn zoon gaat toeristen in de mijn rondleiden, ik heb hem alles geleerd”, “Kom ik echt op televisie? Als ik hier niet had gewerkt was dat nooit gebeurd”. “Ik ben trots op Bolivia, we hebben onze problemen maar het blijft het mooiste land ter wereld”. “Mijn dochter leert Engels en wil naar Europa”.
Zoveel mooie verhalen. Dat het werk zwaar is, bevestigen ze allemaal. Een aantal reageert emotioneel als we doorvragen over de omstandigheden. Er is weinig keuze. Naast de mijnbouw heeft Potosí geen andere industrie. Alleen de mijnwerkers die de kans hebben gekregen om Engels te leren, kunnen hun geld verdienen, door toeristen rond te leiden in de Potosi mijnen.
Mijnwerkers markt
Tegenover een van de ingangen van de mijn, is een markt speciaal voor mijnwerkers. Water, dynamiet, sigaretten, alcohol en coca bladeren zijn de “essentials” voor mijnwerkers. “Niet alleen voor de mijnwerkers zelf maar voor El Tio, de heerser en beschermer van de onderwereld”. vertelt oud-mijnwerker Gregorio.
El Tio, de heerser van de onderwereld
El Tio (in het Nederlands: oom) speelt een belangrijke rol in de mijnen van Potosi. Hij zou de heerser van de onderwereld zijn en de mijnwerkers beschermen. In de mijnen zijn verschillende altaars van dit duivelachtige figuur, te vinden. Om El Tio tevreden te houden en te voeden zodat hij zijn werk kan blijven doen, brengen mijnwerkers dagelijks offers in de vorm van alcohol, sigaretten en coca-bladeren. El Tio zal de mijnen nooit kunnen verlaten. In de bovenwereld is geen plek voor hem. Daar regeren andere figuren. Alleen tijdens het jaarlijkse Carnaval van Oruro, het grootste Zuid Amerikaanse carnaval na Brazilië, komt el Tio naar buiten voor een ceremonie die zijn nederlaag in de bovenwereld laat zien. Vervolgens verdwijnt hij weer onder de grond.
Dineren bij een mijnwerkersfamilie | Potosí, Bolivia
Na veel heftige, maar ook mooie verhalen, sluit ik de dag af met een diner bij de familie van ex-mijnwerker Jorge. Jarenlang geleden ontmoette ik hem in de Potosi mijnen en inmiddels is hij een veelgevraagd gids. Het is een traditie voor iedereen die met mij in Potosí is om hem te bezoeken.
Oma, moeder en tante staan de hele dag in de keuken voor de voorbereidingen. In de avond wordt de huiskamer uitgeruimd en nemen alle gasten plaats aan een lange tafel voor een Boliviaans diner: rijst, bonen en verschillende soorten aardappels (typerend voor de Andes regio). Voor de liefhebbers staat lama-vlees op het menu. Voor ons als Nederlanders een vreemd idee maar in Bolivia wordt lama als gewoon vlees geconsumeerd.
Het is een bijzondere mix aan gasten, wij als Europeanen samen met een Boliviaanse familie en heel veel kinderen. Talloze vriendjes en vriendinnetjes zijn ook uitgenodigd en schuiven nieuwsgierig aan. Ze willen dokter of gids worden, net als Jorge. Er wordt veel gegeten, naar traditionele Boliviaanse muziek geluisterd en er worden spelletjes gespeeld en ervaringen uitgewisseld. Wanneer we vertrekken rennen de kinderen nog honderden meters met de bus mee om afscheid te nemen. Ik verlaat hun huis altijd met een warm gevoel. Zo leuk en bijzonder om mensen aan de andere kant van de wereld je vrienden te mogen noemen!
Wil je ook een tocht door de Potosi mijnen maken?
Je kunt me mailen op deborah@deboproductions.com. Dan koppel ik je graag aan de beste gidsen van de stad.
Wat neem je mee naar de mijnen van Potosí?
- zo min mogelijk. Je krijgt een overall en helm van de organisatie. De helm is met name belangrijk om te voorkomen dat je je hoofd stoot.
- lekker zittende schoenen. Als er water in de mijnen staat, krijg je van de organisatie laarzen.
- een flesje water
- het kan warm en benauwd zijn in de mijnen dus kleed je niet te warm
- eventueel een klein rugzakje
- geld om cadeautjes voor de mijnwerkers te kopen
Wil je meer lezen over Potosí? Lees hier meer over Potosí, de stad die zich de hoogste stad ter wereld mag noemen.
Meer over Bolivia
Wil je meer lezen over het mooie Bolivia? In dit artikel vind je de mooiste bestemmingen en bezienswaardigheden van Bolivia. Neem ook een kijkje in het Bolivia archief voor alle artikelen, zoals een tocht over de Boliviaanse zoutvlakte, een city guide voor Sucre, Copacabana de Boliviaanse Inca Trail, een bezoek aan de mijnen van Potosí, een tour naar de Tiwanaku ruïnes, shoppen in La Paz maar ook de beste reistijd voor Bolivia en alles wat je wilt weten over veiligheid in Bolivia.
This article may contain affiliate links. If you purchase something using one of our links, we may receive a commission at no extra cost to you, which helps us keep this blog alive. Thank you for your support! Please see our disclosures for more information.